HARRY BELAFONTE

Toen Harry Belafonte in 1957 voor het eerst Day-O! Dayhayhay-O! uitriep, was hij zich niet bewust van de enorme impact die deze kreet zou hebben. De uitroep vormt namelijk de basis voor het wereldwijde succes van zijn hit 'The Banana Boat Song' (Day-O). Het bezorgt hem ook de bijnaam The King Of Calypso. Bovendien zet het liedje vele artiesten aan tot een nadere verkenning van de verschillende Zuid Amerikaanse muziekstijlen.

Harold George Belafonte, Jr. (oorspronkelijk Belafonete) werd op 1 maart, 1927 geboren in New York en groeide op in Harlem. Van 1935 tot 1940 woonde hij met zijn moeder in haar vaderland Jamaica . Na zijn terugkeer naar New York volgde Belafonte de George Washington High school.

Belafonte was van 1948 tot 1957 getrouwd met psychologe Marguerite Byrd. Samen kregen zij twee dochters. In 1957 trouwt hij met actrice en danseres Julie Robinson. Zij hebben samen een zoon en een dochter. Na een huwelijk van 47 jaar gingen Belafonte en Robinson uit elkaar in 2004. In april 2008 trouwde Belafonte voor de derde keer met fotografe Pamela Frank. Hij woont in het dorp Chatham in de staat New York.

Harry Belafonte, vroege carriere

Na een voortijdig schoolverlaten trad Belafonte in dienst bij de Amerikaanse marine in 1944. Hij keerde terug naar New York City na zijn ontslag en werkte als conciërge-assistent toen hij voor het eerst deelnam aan een productie in het American Negro Theatre (AMT). Gefascineerd door de uitvoering, bood de jonge marine-veteraan zich aan als vrijwilliger voor het AMT en besloot uiteindelijk om acteur te worden.

Belafonte studeerde drama aan de Dramatic Workshop van Erwin Piscator, waar zijn klasgenoten Marlon Brando, Walter Matthau en Bea Arthur waren. Naast het verschijnen in AMT-producties, trok hij de aandacht van muziekagent Monte Kay, die Belafonte de mogelijkheid bood om op te treden in een jazzclub genaamd de Royal Roost. Gesteund door getalenteerde muzikanten als Charlie Parker en Miles Davis, werd Belafonte een populaire act in de club. In 1949 kreeg hij zijn eerste platencontract.

Aan het begin van de jaren vijftig had Belafonte populaire muziek uit zijn repertoire laten vallen ten gunste van folk. Hij werd een fervent student van traditionele volksliederen van over de hele wereld en trad op in clubs in New York City als de Village Vanguard.

Harry Belafonte, de acteur

Gedurende deze tijd was Belafonte ook succesvol als acteur: debuteerde op Broadway in 1953 en won het jaar daarop een Tony Award voor zijn werk in de Almanac van John Murray Anderson, waarin hij verschillende van zijn eigen liedjes uitvoerde. Belafonte verscheen ook in een andere goed ontvangen muzikale revue, 3 voor Tonight, in 1955.

Rond deze tijd lanceerde Belafonte zijn filmcarrière. Hij speelde een schooldirecteur tegenover Dorothy Dandridge in zijn eerste film, Bright Road (1953). Het paar herenigde het jaar daarop voor Otto Preminger's Carmen Jones, een verfilming van de Broadway-musical (zelf een aanpassing van de opera Georges Bizet, Carmen), met Belafonte in de hoofdrol als Joe naast de Oscar-genomineerde Dandridge.

Belafonte genoot enig succes door zijn samenwerkingen met oude vriend Sidney Poitier, waaronder Buck's the Preacher uit 1972 en Uptown Saturday Night uit 1974. Hij maakte ook tal van televisieoptredens in de jaren 1970 en 1980, waaronder een gastplek in The Muppet Show, waarop hij enkele van zijn meest populaire liedjes zong. Belafonte werkte ook met Marlo Thomas aan de speciale kinderbijeenkomst Free To Be ... You and Me.

Belafonte keerde terug naar het grote scherm in de jaren negentig en speelde eerst in de Hollywood-insiderfilm The Player (1992). White Man's Burden (1995), samen met John Travolta, was een commerciële en kritische teleurstelling, maar Belafonte deed het beter in Robert Altman's Kansas City (1996) en speelde een harteloze gangster. Hij speelde later in het politieke drama Swing Vote uit 1999 en verscheen in 2006 in Bobby, over de moord op Robert F. Kennedy.

Harry Belafonte, de zanger

Het succes van Carmen Jones in 1954 maakte van Belafonte een ster en al snel werd hij een muzieksensatie. Met RCA Victor Records bracht hij Calypso (1956) uit, een album met zijn kijk op traditionele Caribische volksmuziek. "The Banana Boat Song (Day-O)" bleek een enorme hit. Meer dan alleen een populair nummer, had het ook een speciale betekenis voor Belafonte: "Dat nummer is een manier van leven," vertelde Belafonte later aan de New York Times. "Het is een lied over mijn vader, mijn moeder, mijn ooms, de mannen en vrouwen die zwoegen in de bananenvelden, de rietvelden van Jamaica."

Calypso introduceerde inAmerika een nieuw muziekgenre en werd het eerste volledige album waarvan 1 miljoen exemplaren werden verkocht en dat leidde ertoe dat Belafonte de bijnaam 'Koning van Calypso' kreeg. De zanger werkte ook samen met andere folkartiesten, waaronder Bob Dylan en Odetta, met wie hij een versie van het traditionele kinderliedje "There's a Hole in My Bucket" opnam. In 1961 had Belafonte opnieuw een grote hit met "Jump in the Line".

Belafonte was de eerste Afro-Amerikaan die een Emmy won voor de Revlon Revue: Tonight with Belafonte (1959) en de eerste Afro-Amerikaanse televisieproducent. In 1970 werkte hij samen met zangeres Lena Horne voor een tv-special van een uur waarin hun talenten werden getoond. Belafonte bleef albums uitbrengen in de jaren zeventig, hoewel zijn productie tegen het midden van het decennium af nam.

Harry Belafonte, de activist
(Geleend van BELINDA VAN DE GRAAF 10 maart 2012, Dagblad Trouw)

Dat Harry Belafonte zo betrokken was bij de Amerikaanse beweging voor burgerrechten is voor velen een eyeopener. Dat hij een bescheiden Hollywood-carrière had en VN-ambassadeur was, zullen de meesten ook nog wel mee hebben gekregen. Maar dat hij zo betrokken was bij de Amerikaanse burgerrechtenbeweging, is een eyeopener.

De Amerikaanse Susanne Rostock stelt het aan de orde in haar documentaire 'Sing your Song' die eigenlijk meer een gefilmde autobiografie is waarin de 85-jarige, maar nog immer vitale Belafonte met schurende stem vertelt over zijn leven in de Amerikaanse showbiz en vooral over de oorsprong van zijn politiek activisme.

Bij het horen van zijn levensverhaal dat in 1927 in de New Yorkse wijk Harlem begint, en zich al snel naar een grootmoeder in Jamaica verplaatst, vallen de schellen je wel van de ogen. Hoe Belafonte in de jaren vijftig als Broadway's Newest Golden Boy door de VS toerde, maar in Las Vegas niet door de voordeur het hotel in mocht, en ook niet in de main dining room mocht eten, terwijl zijn naam levensgroot op het affiche stond. Er doemt een huiveringwekkend beeld op van Amerika als een streng gesegregeerde samenleving waar blacks tweederangs burgers zijn, en de dienstingang kunnen nemen, ook als ze Belafonte heten.

De wortels van zijn politieke activisme liggen nog iets verder terug, in de ervaringen die hij tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de marine had. Belafonte was munitielader, een hondenbaan die vaak gereserveerd was voor zwarte matrozen.

Als Hollywoodidool in de jaren vijftig was er niks aan de hand toen hij onder regie van Otto Preminger deel uitmaakte van de zwarte bezetting van 'Carmen Jones' (1954). Maar drie jaar later was het raak. In 'Island in the Sun' had Belafonte een romantische relatie met een blanke vrouw, gespeeld door Joan Fontaine. Grote commotie. Interraciale relaties waren taboe in het Amerika van 1957.

Een decennium later, in 1968, trad Belafonte op in een tv-show met de populaire Britse zangeres Petula Clark. Ze zongen een duet, een ontroerend anti-oorlogslied waarbij Clark op een gegeven moment haar hand op Belafonte's arm legde. De sponsor van de show wilde dat het fragment zou worden verwijderd, hij was bang dat zuidelijke kijkers er aantstoot aan zouden nemen. Clark weigerde. Het duet werd uitgezonden, inclusief interracial touch, en was het gesprek van de dag.

Absurde toestanden die in Belafonte het vuur deden ontbranden. Hij werd een vertrouweling van Martin Luther King die hij waar mogelijk steunde, evenals de Kennedy's. Door zijn humanitaire werk in Afrika ontmoette hij Nelson Mandela. Hij ontdekte Miriam Makeba in een film ('Come Back Africa', 1959) en haalde haar naar de VS, om samen met deze voice of South-Africa een album op te nemen en midden jaren zestig een Grammy Award te winnen. In dezelfde periode wist hij beroemdheden als Sidney Poitier, Marlon Brando, Anthony Perkins en Paul Newman te winnen voor de burgerrechtenbeweging.

In 1985 zet hij zich in voor Ethiopië, in 1994 voor Haiti, daarna protesteert hij tegen de oorlog in Irak, en tegenwoordig kijkt hij ook naar de kinderen in zijn eigen land. "Amerika heeft de grootste hoeveelheid gevangenen ter wereld, en het merendeel is zwart", vertelt de hoogbejaarde Belafonte in de documentaire. "Dat is een groot probleem."

Ergens valt ook nog de naam van Barack Obama senior die ooit meekwam met een groep Kenianen om in Amerika te studeren. Hier neigt de documentariste er wel naar om van Belafonte een soort Forrest Gump te maken die per ongeluk aanwezig was op alle historische momenten in de Amerikaanse geschiedenis. De hagiografie (beschrijving van heiligenlevens) waarin alleen nog bewondering klinkt, ligt op de loer. Van de andere kant biedt de documentaire met een rijkdom aan archiefmateriaal (inclusief fantastische clipjes en filmfragmenten) een boeiende alternatieve geschiedenis van een wereldberoemde zanger en acteur die zijn vormsel kreeg in de racistische jaren veertig en vijftig, en ons daar op zijn 85ste toch aan wil herinneren. Opdat die geschiedenis niet verloren gaat.

(top)

Banana Boat (Day-O)